آیت الله کمیلی خراسانی: حضور قلب به این معنا نیست که انسان فقط در نماز حضور قلب داشته باشد و در اوقات دیگر قلب از یاد خدا غافل باشد.
گزارش شانزدهمین جلسه درس اخلاق آیت الله کمیلی خراسانی
شانزدهمین جلسه درس اخلاق آیت الله کمیلی پیرامون شرح کتاب آداب نماز امام خمینی روز یک شنبه ۱۴۰۱/۰۲/۱۸ با حضور شاگردان و علاقمندان به معارف الهی در مسجد سلماسی قم برگزار شد.
حضور قلب باید دائمی باشد.
آیت الله حاج شیخ محمد صالح کمیلی در درس اخلاق شب گذشته در مسجد سلماسی قم و در ادامه شرح و توضیح کتاب آداب الصلاة درباره حضور قلب گفت: حضور قلب به این معنا نیست که انسان فقط در نماز حضور قلب داشته باشد و در اوقات دیگر قلب از یاد خدا غافل باشد.
راهکارهای تحصیل حضور دائمی قلب
وی افزود: بالاخره نمازگزار باید تمرکزی پیدا کند که البته تحصیل آن به این آسانی نیست. اما انسان می‌تواند در اثر مراقبات قلبی، خواطر متفرقه‌ای را که باعث غفلت از یاد خدا می‌شود از خود دور کند.
وی تصریح کرد: هرچند عده‌ای می‌گویند با این همه اشتغالات، تطهیر قلب به نحوی که در حال نماز جزء یاد خدا هیچ خاطره‌ای اعم از خوب یا بد به قلب خطور نکند ناشدنی است اما امکان‌پذیر است.
این استاد عرفان عملی گفت: انسان با سیر و سلوک، گرفتن استاد، انجام مراقبات، کم‌گویی، کم‌خوری، کم‌خوابی و با شرایط و دستوراتی قهراً در این امر موفق خواهد شد.
آیت الله کمیلی در شرح و توضیح فصل دوازدهم با موضوع حبّ دنیا باعث تشتّت خیال است اظهار داشت: از منظر امام راحل (ره) اگر قلب انسان به چیزی محبت پیدا کند تمام توجه‌اش به آن معطوف خواهد شد. لذا دو وجه را برای آن بیان فرمودند.
این استاد اخلاق گفت: در وجه اول اگر قلب به این نتیجه مثبت رسیده باشد که بعد از رفع موانع، قلب را طاهر کرده و مشمول جذبات معرفتی شده است در آن صورت چنین قلبی جمال محبوب را درک خواهد کرد.
در کلام حضرت علی علیه‌السلام نیز آمده است: چیزی را ندیدم مگر آنکه خدا را در آن و با آن دیدم.
رؤیت اشراقی و انواری خداوند
استاد اخلاق حوزه افزود: انسان سالکی که بر روی خود کار کرده است می‌تواند خدا را در اشیاء رؤیت کند. اما رؤیت باطنی که اشراقی و انواری است نه رؤیت تجسمی که بعضی از وحدت وجودی‌ها به آن معتقد هستند.
این استاد عرفان عملی در خصوص وجه دوم گفت: برخی گرفتار نفس و محبت دنیا هستند و محبوب آن‌ها دنیا است. لذا سرگرم دنیا، حب ریاست و شهوات هستند و در خیالات و خواطر به سر می‌برند.
آیت الله کمیلی تصریح کرد: انسان باید ببیند چه چیزی را دوست دارد. انسانی که تعلقات دارد همان را در خواب می‌بیند؛ اما فردی که همیشه به یاد خدا است، در خواب تعلیمات معنوی می‌بیند و تشرفاتی دارد و خواب‌های او نورانی است.
پنج خصلت زندگی دنیا
در ادامه استاد کمیلی با استناد به جلد نوزدهم تفسیر المیزان در شرح آیه ۲۰ سوره الحدید «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ» به پنج خصلت زندگی دنیا اشاره فرمود و گفت:
این پنج خصلتى که در این آیه شریفه ذکر شده، از نظر سنین عمر آدمى و مراحل حیاتش مترتب بر یکدیگر هستند.
انسان تا کودک است حریص در لعب و بازى است.
همین که به حد بلوغ مى‌رسد و استخوان‌بندی او محکم مى‌شود به لهو و سرگرمى‌ها علاقه‌مند می‌شود. مثلا به وسایل و ابزاری چون تلویزیون و موبایل می‌پردازد تا آنجا که گاهی از کارهای واجب نیز باز می‌ماند.
پس از آنکه بلوغش به حد نهایت رسید به آرایش خود و زندگی‌اش مى پردازد. همواره به فکر این است که لباس فاخرى تهیه کند، مرکب جالب توجهى سوار شود، منزل زیبایى بسازد، و همواره به زیبایى‌های دنیا مشغول است.
در دوران کهولت دیگر به چنین اموری توجه نمى‌کند، و برایش قانع کننده نیست بلکه بیشتر به فکر تفاخر به حسب و نسب مى‌افتد.
در دوران سالخوردگی تمام کوشش و تلاش او به بیشتر کردن مال و اولاد صرف مى‌شود.
حب دنیا، ریشه تمام مفاسد است
این فقیه عارف گفت: ریشه تمام این مفاسد از منظر امام راحل (ره)، حب به دنیا است لذا برای معالجه آن راهکار معامله به ضد را بیان کرده است. اگر انسان به مال و منال علاقه دارد باید از خود بذل کند و با صدقات ریشه آن را خشک کند. اما برخی خمس واجب را هم نمی‌دهند. در تصدیق این مطلب نیز خداوند در آیه ۹۲ سوره آل عمران می‌فرماید: به نیکویی (و احسان خدا) نمی‌رسید تا آنکه از آنچه دوست دارید انفاق کنید.
راهکارهایی برای علاج رذیله فخر و کبر
آیت الله کمیلی برای علاج رذیله فخر و کبر چندین راهکار ارائه داد و گفت: همنشینی با فقرا، بسیار سلام کردن، جفت کردن کفش، پوشیدن لباس ساده بسیار موثر است.
روایاتی در مورد پرهیز از طمع دنیا
در پایان این استاد اخلاق برای پرهیز از طمع دنیا به ذکر روایاتی پرداخت که امام راحل (ره) در این کتاب به آن اشاره کرده است:
در کافی شریف از حضرت باقر (ع) روایت شده که «مثَل حریص به دنیا مثَل کرم ابریشم است که هرچه به دور خود آن را بیشتر می‌پیچد از خلاص شدن دورتر شود تا آن که از اندوه بمیرد.»
از حضرت امام صادق (ع) مروی است که «مثَل دنیا مثَل آب دریا است که هر چه انسان تشنه از آن بخورد تشنه‌تر شود تا او را بکشد».
دیلمی در ارشاد القلوب از حضرت امیرالمؤمنین (ع) روایت می‌کند که رسول اکرم (ص) فرمود: «در شب معراج خدای تعالی فرمود: ای احمد، اگر بنده‌ای نماز اهل آسمان و زمین را بخواند و روزۀ اهل آسمان و زمین را بگیرد و چون ملائکه طعام نخورد و جامۀ عابدان را بپوشد پس از آن در قلب او ببینم ذره‌ای از حب دنیا یا سمعۀ آن یا ریاست آن یا اشتهار آن یا زینت آن، با من مجاورت نمی‌کند در منزلم و از قلب او محبّت خود را بیرون می‌کنم و قلب او را تاریک می‌کنم تا مرا فراموش کند و نمی‌چشانم به او شیرینی محبّت خود را».
