عرفان اهل بیتی (جلد اول)

گزارشات

بسم الله الرحمن الرحیم

کتاب «مصباح الشریعه» دربردارندۀ مطالب اخلاقی، عرفانی، تاریخی، عبادی، اجتماعی و سیاسی است و به امام جعفر صادق(ع) منسوب است. در این کتاب، دقايق معارف، اسرار حقايق، لطايف اخلاقيات، مراحل سير و سلوک و خصوصيات مراتب ايمان به اندازه‏اى دقيق، عمیق و تحقيقى ذكر شده كه كوچک‏ترين نقطۀ ضعف و انحرافی در جملات و مطالب آن ديده نمى‏شود. اين كتاب شریف در صد باب تنظیم گردیده و پرارزش‏ترين مجموعه‏اى است كه آداب، معارف، اخلاق و سنن مذهب شيعۀ جعفرى در آن گردآوری شده است. این کتاب به ‏دلیل بهره گرفتن از سخنان يگانه مروّج و مبيّن احكام و آداب مذهب تشیّع، امام صادق(ع)، به ایشان نسبت داده شده است. در انتساب این کتاب به امام صادق(ع) گفت­وگوهای فراوانی صورت گرفته است، اما شخصیت­های پرآوازۀ شیعه _ که برخی­شان اهل کشف و معنا بوده­اند _ صحّت و اصالت متن «مصباح الشریعه» را تأیید کرده­اند.

این کتاب شریف که مطالبش از سرچشمۀ حقيقى عرفان و اخلاق؛ يعنى از درياى بی­كران دانش اهل بیت جاری شده، منبعى عرفانى و اخلاقى است. این اثر مورد توجّه بسيارى از بزرگان دين بوده تاجایی­که بعضى از عاشقان سير و سلوک بر آن شرح نوشته­اند. یکی از شرح‌های روان و دل‌نشین «مصباح الشریعه»، کتاب عرفان اهل بیتی است که توسط حضرت آیت الله کمیلی خراسانی دامت برکاته شرح شده است.

این اثر که به توفیق الهی به زیور طبع آراسته گردید، دربردارندۀ القائات، شرح­ها و سخنان فقیه عارف حضرت آیت الله محمد صالح کمیلی خراسانی مدظله است. ایشان از باریافتگان به قلۀ عرفان و توحید هستند و بیش از دو دهه از عمر مبارک خود را در محضر قدّوسی موحّد، آیت الحق و الیقین، حاج سید هاشم موسوی حداد قدس سره، منازل و مدارج عملی عرفان را پیموده­اند. آیت‌الله کمیلی مدظله این کتاب را برای شاگردان خویش در جلسات سلوکی، با بیانی شیوا و روان، شرح و تبیین فرموده­اند.

ویژگی­های ممتاز این اثر گران­سنگ عبارتند از:

* تبیین ساده، روان و دل­نشین معارف حقۀ الهی؛

* جامع بودن در مسائل اخلاقی و سیر و سلوک الهی؛

* منطبق بودن بر حالات فردی و اجتماعی سالکان الی الله؛

* دربرداشتن نکته­های ناب و نفیس اخلاقی _ عرفانی با تکیه بر آیات و روایات؛

* تبیین معارف عرفانی با مثال­های عینی و کاربردی؛

* تحفّظ شارح گران­قدر بر صبغۀ عرفان عملی در شرح باب­های کتاب؛

* القایی بودن معارف الهی و عرفانی بر طبق حالت­های نفوس حاضر در جلسات سلوکی؛

* کاربرد عملی داشتن برای تمامی علاقه­مندان معارف توحیدی.

پاک کردن درون باید به نحوی باشد که انسان خودش را یک‌دفعه شست و شوی باطنی و الهی دهد و در آن تمرکز پیدا کند و به مرحلۀ ثبات برسد تا دیگر برای هر مورد از ناخالصی‌‌ها، به صورت جداجدا خودش را پاک نکند. اگر سالک الی اللّه بتواند درونش را به این کیفیت پاک کند، دیگر منشأ همۀ اعمالش از خلوصِ نیّتی است که آن را با زحمت‌های زیاد و با ریاضت‌ها و عبادت‌ها در درون خود درست کرده است؛ در نتیجه خودش هم متوجه می‌‌شود که برایش فرقی نمی‌کند کسی عملش را ببیند یا نبیند و در واقع جلوت و خلوت او یکسان شده است. اگر انسان به این صورت دربیاید، دیگر راحت شده و می‌تواند بگوید همۀ اعمالم برای خداست.

اگر لذّت معنوی و شیرینی عبادت خدا را کاملاً درک کنی و بتوانی حقیقت برکات و آثار این عبادت را در خودت پیدا کنی و هم‌چنین از نور عبادت خدا، قلبت نورانی و روشن شود، بصیرت پیدا کنی و به مقامات عالی از معرفت و محبّت خدا برسی، در این صورت هیچ‌گاه به اندازۀ یک ساعت هم نمی‌توانی خودت را از عبادت، گفتگوی با خدا و از یاد خدا فارغ و صبر کنی، هر چند بخواهند بدن تو را قطعه‌قطعه کنند، ولی تو آن‌قدر مقاومت داری و از عبادت خدا آن‌قدر لذّت می‌بری که به این جسم و بدنت توجّه نخواهی کرد و راضی هستی که در این راه کشته شوی.

وقتی انسان سالک منازل سیر و سلوک را یکی پس از دیگری سیر باطنی کرد تا به سرمنزل _ که توحید عینی است _ وارد شد، آن‌جا فنای ذاتِ عبد در ذات ربّ است. در این مرحله، سالک آن‌قدر در معبود و محبوبش غرق می‌شود که عبودیّت آن‌چنان به نظرش نمی‌آید. در آن‌جا نمی‌تواند یک آن از محبوب خودش فراق پیدا کند. خدا را باید در دلمان دوست داشته باشیم. درست است که باید خوف و خشیت در دل ما جا داشته باشد، امّا این بیم از چیست؟ آیا به غیر از این است که مبادا از چشم او افتاده یا مبتلا به فراق یا عذاب او بشویم؟ این بیم و ترس در رابطه با آن عشق است؛ عاشق همیشه در فکر معشوق خودش بوده و ناز او را می‌کشد تا معشوق از عاشق ناراحت نشود. عاشق درصدد این است که کاری نکند تا معشوق از او اعراض کند.