تبیین اصالت وجود و آثار آن
نویسند: الیاس عارفی
موضوع: فلسفه
انتشارات: انوار توحید قم
تاریخ چاپ: اول، تابستان1401
چکیده:
ازمیان مباحث وجود، «اصالت وجود واعتباریت ماهیت» از شاخص ترین مسائل در فلسفه اسلامی است؛ در اهمیت این مبنا همین بس که مسائل اصولی و بنیادی اعتقادیِ توحیدی با این مبنا صحیح و تام می‌شوند؛ مثلاً ادلة توحید ذاتی و توحید صفاتی و توحید افعالی فقط با این مبنا تمام هستند.
دیدگاههای متفاوتی درباره اصالت وجود و اعتباریت ماهیت هست. در این میان تفسیری می گوید: ماهیت به عین وجود در خارج وجود دارد و امری عدمی یا سرابی نیست.
اولین کسی که این مبنای مهم را به طور مستقل و فصلی متمایز از سائر مسائل بیان کرد، صدرالمتألهین بود که حکمت متعالیّه را بر آن بنا کرد و پس از او شارحان و بزرگان فلسفه در صدد آشکار کردنِ مراد و مقصودِ او برآمدند که می‌توان از بزرگانی همچون حاج ملا هادی سبزواری، علامه سید محمد حسین طباطبایی، متفکر بزرگ شهید مرتضی مطهری، علامه محمد تقی مصباح یزدی، علامه عبدالله جوادی آملی و علامه حسن زاده آملی نام برد.
فهرست
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول: مفاهیم و تفاسیر اصالت وجود
مبحث اول: تبیین مفاهیم
گفتار اول: معانی اصالت
گفتار دوم: معانی اعتباریت
گفتار سوم: معانی وجود
گفتار چهارم: معانی ماهیت
مبحث دوم:تفاسیر اصالت وجود
گفتار اول: اصالت وجود و اعتباریت ماهیت و تفاسیر آن
گفتار دوم: شرح تفسیر صحیح از اصالت وجود واعتباریت ماهیت
فصل دوم: آثار عینیت ماهیت به تبع وجود در فلسفه
مقدمه
مبحث اول: الالهیات بالمعنی الاعم
مقدمة مراحل
گفتار اول: عارضِ ذاتی بودنِ ماهیت برای وجود
گفتار دوم: استطرادی نبودن مباحث ماهیات
مرحلة اول: مباحث کلی وجود
گفتار اول: نمایان شدن مبانی مهم در بحث اصالت وجود
گفتار دوم: عدمِ امکانِ تفسیر اصالت به منشأیت آثار بالذات بنابر تفسیر نخست
گفتار سوم: بکارگیریِ لفظِ اصالت در معنای لغوی بنابر تفسیر منتخب
گفتار چهارم: وقوع تشکیک در ماهیت
گفتار پنجم: امکان تکثّر موجودات به سبب تکثّر ماهیات حقیقتاً
گفتار ششم: واسطه در ثبوت بودنِ وجود برای ماهیت
گفتار هفتم: تخصّص یافتنِ موجودات به واسطة ماهیّات حقیقتاً
گفتار هشتم: حقیقی بودن نفس الامر برای قضایای ساخته شده از ماهیات
مرحلۀ دوم: وجود مستقل و رابط
ماهیت دار بودن وجود رابط
مرحلۀ سوم: وجود ذهنی و وجود خارجی
گفتاراول: حکایت مفهوم ماهیت از نفس وجود حقیقتاً
گفتاردوم: صحّت دیدگاه مطابقت وجود ذهنی با وجود خارجی
گفتار سوم: صحت طرح و پاسخ اشکالات مهم وجود ذهنی بر طبق این تفسیر
مرحلۀ چهارم: مواد ثلاث
گفتار اول: تمامیت ملاک نیازمندی ممکنات به واجب الوجود با واسطة امکان ماهوی
گفتار دوم: صحیح نبودنِ فرق بین امکان ذاتی و استعدادی در عینی نبودن امکان ذاتی
مرحلۀ پنجم: ماهیت و احکام آن
گفتار اول: حقیقی بودن تعریف ماهیت بالمعنی الأخص به «ما یقال فی جواب ماهو»
گفتار دوم: ذات و حقیقت بودن ماهیت و ذاتی بودنِ مقوّمات آن برای افراد وجود
گفتار سوم: معقول اولی بودن ماهیت
گفتار چهارم : تحقق حقیقی کلی طبیعی در خارج
گفتار پنجم: صحّت تقسیم ماهیّت به ذاتیّ و عرضیّ فقط بنابر تفسیر نخست
گفتار ششم: تشخّص داشتنِ تبعی ماهیت
گفتار هفتم: تمامیّت تعریف نوع
مرحلۀ ششم: مقولات
مسامحه ای نبودن تعریف جوهر و عرض
مرحلۀ هفتم: علت و معلول
گفتار اول: اتصاف ماهیت موجوده به علیت و منشأ أثر بودن آن حقیقتاً
گفتار دوم:تعلّق جعل به نفس ماهیت به تبع وجود
مرحلۀ هشتم: قوة و فعل
حرکت جوهری داشتنِ ماهیت به تبع وجود
مرحلۀ نهم: عقل و عاقل و معقول
حصولی شدن علم به امتیازاتِ ذاتی ِماهویِ موجودات
مبحث دوم: الاهیات بالمعنی الاخص
ماهیت داشتن واجب الوجود
فصل سوم: تأثیر عینیت ماهیت به تبع وجود در منطق
تمامِ حقیقت بودنِ حدِّ تام برای افرادش حقیقتاً
نتیجه گیری
